کلسیم از مواد معدنی و درواقع یک ریزمغذی است که ۱.۵ تا ۲% وزن یک انسان بالغ را تشکیل می‌دهد. کلسیم یکی از چند مواد مغذی خاصی است که وجودش برای تشکیل دندان‌ها و استخوان‌ها ضروری است. ۹۹% از کلسیم بدن در این بافت‌ها قرار دارند و تنها ۱% در سایر بافت‌های بدن مثل کبد، عضلات، قلب و خون یافت می‌شود. (۱.۵ تا ۲ درصد = ۸۵۰ تا ۱۴۰۰ گرم)
وجود همین ۱% کلسیم در این بافت‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد، به‌طوری‌که کاهش این میزان منجر به خروج کلسیم از استخوان‌ها می‌گردد و در صورت عدم تأمین کلسیم از طریق استخوان اعمال مهمی مانند انقباض و انبساط، انتقال امواج عصبی و انعقاد خون در بدن دچار اختلال شده و در درازمدت سبب نرمی و پوکی استخوان می‌گردد.
در صورتیکه میزان کلسیم برنامه غذایی ما کافی نباشد بدن از یک مکانیسم جبرانی استفاده می‌کند که منجر به آزاد شدن ذخایر کلسیم از استخوان‌ها و کاهش میزان دفع کلسیم و افزایش قدرت جذب این ماده می‌شود.
بیشترین میزان مصرف کلسیم در سنین ۱۲ تا ۱۴ سالگی می‌باشد.
لزوم کلسیم در بدن:
- تشکیل استخوان‌ها: در دوران جنینی یک چهارچوب پروتئینی سخت و در عین حال متحرک تشکیل می‌شود. این بافت از نظر ظاهر، مانند استخوان کامل است ولی سختی و استحکام آن را ندارد. بلافاصله پس از تولد در اثر رشد و رسوب بلورهای کلسیم این بافت سخت و محکم می‌شود.
- تشکیل دندان‌ها: مواد تشکیل دهنده دندان‌ها نیز مانند استخوان‌هاست با این تفاوت که بلورهایش سخت‌تر و میزان آب آن کمتر است و تبادلات کلسیمی به کندی صورت می‌گیرد. دندان‌ها قدرت ترمیم خود را ندارند برای همین برای نگهداری و ترمیم آنها نیاز به کلسیم نیست، کمبود کلسیم در زمان تشکیل دندان‌ها منجر به سستی آنها می‌گردد و دندان را برای فاسد شدن آماده می‌کند.
- رشد: ازآنجاکه مواد غذایی کم کلسیم غالباً مقدار ناچیزی پروتئین دارند و پروتئین یک عامل ویژه رشد می‌باشد بنابراین کمی دشوار است که تنها فقدان کلسیم را عامل نقض رشد بدانیم هرچند که کلسیم نیز برای رشد طبیعی ضروری است.
- انعقاد خون: نقش کلسیم در این عمل کاملاً شناخته‌شده است و برای لخته شدن و انعقاد خون کلسیم یک ماده ضروری است.
- تسهیل‌کننده واکنش‌های حیاتی بدن: وجود کلسیم در بسیاری از واکنش‌های حیاتی بدن ضروری است. مثلاً برای جذب ویتامین B12 از دیواره روده، فعال کردن آنزیم‌های تجزیه‌کننده چربی، بهتر عمل کردن انسولین، انتقال امواج عصبی و انقباض و انبساط عضلات.
- کاهش‌دهنده عوارض ناشی از مسمومیت‌های سربی.
علاوه بر کلسیم فسفر نیز مهم‌ترین ماده معدنی است که سبب رشد استخوان می‌شود. در مسیر رشد استخوانی، بدن به مواد دیگری نیز نیاز دارد از جمله: ویتامین A، ویتامینD، ویتامینC، پروتئین، منیزیم، منگنز، کولین و روی.
در دوران رشد و در تمام دوران زندگی پس از بلوغ، استخوان‌ها در اثر تغییر فشار وزن، پیوسته تغییر شکل می‌دهند.
منابع غذایی کلسیم:
از منابع گوشتی غنی‌ترین آنها انواع ماهی‌هاست خصوصاً ماهی سالمون.
شیر و لبنیات کم‌چرب.
از میوه‌ها، پرتقال.
از سبزیجات، لوبیا سبز، کاهو، انواع کلم، گل‌کلم، کلم فندقی یا بروکسل و شلغم از منابع غنی کلسیم هستند.
بادام، لوبیای سویا، جعفری و سایر سبزیجاتی که برگ‌های سبز تیره دارند نیز از منابع کلسیم می‌باشند.
