یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در شکل‌گیری الگوی غذایی، عادات و رفتارهای غذایی ما است.
الگوی غذایی تعیین‌کننده چگونگی انتخاب، آماده کردن، طبخ، مصرف و نگهداری مواد غذایی است، که ریشه در عوامل مختلفی، نظیر شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، جغرافیایی، مذهبی، کشاورزی و بسیاری عوامل دیگر دارد که نسل به نسل منتقل‌شده و با باورهای ما ارتباط مستقیم دارند.
عادات غذایی هم مثل هر عادت دیگری معمولاً بدون تفکر و تعمق و بدون آگاهی انجام می‌شود .
اگر این عادات غذایی معمول نامناسب باشند می‌توانند اثرات نامطلوب و گاه جبران‌ناپذیری در سلامت ما به‌جای گذارد.
بنابراین برای رسیدن و داشتن الگوی غذایی صحیح و برخورداری از تغذیه متعادل و متنوع، شناخت عادات غذایی دارای اهمیت بسزایی است.
عادات غذایی که نیازمند تغییر هستند (قسمت اول)
- یکنواختی برنامه غذایی روزانه
یکی از ضروریات این است که در برنامه غذایی روزانه تنوع مواد غذایی وجود داشته باشد. زیرا جذب و سوخت‌وساز بعضی از مواد غذایی در حضور مواد دیگر بهتر انجام می‌شود.
مثلاً برای جذب ویتامین A موجود در ذرت بهتر است آن را با کره یا روغن‌زیتون سرو کرد. یا کلم برکلی بهتر است با گوجه‌فرنگی و لیموترش میل شود، پنیر با گردو یا زیتون و...
این مسئله برای کودکان که در حال رشد هستند، بانوان باردار و مادران شیرده حائز اهمیت است.
از طرفی هر ماده غذایی دارای ویتامین و املاح محدودی است و ارزش غذایی آن کامل نیست اما با ایجاد تنوع ما می‌توانیم نیازهای تغذیه‌ای سلول‌های بدنمان را تأمین کنیم.
مثلاً ماکارونی ازنظر زنجیره پروتئینی کامل نیست و بهتر است با گوشت یا پنیر و سبزی‌ها میل شود.
- حذف وعده‌های غذایی
برخی از افراد خصوصاً برای پیشگیری یا درمان چاقی ۱ یا ۲ وعده غذایی خود را حذف می‌کنند.
این امر نه‌تنها باعث کاهش وزن و تناسب‌اندام نمی‌شود بلکه با گرسنگی طولانی و افت قند خون و ایجاد عوارضی نظیر ضعف، سستی، خستگی، سرگیجه، اضطراب، بی‌حوصلگی، و عوارض عصبی مثل پرخاشگری، بدن به‌طور سیستماتیک سعی در ذخیره چربی می‌نماید.
معمولاً این برنامه نمی‌تواند پایدار باشد و کنار گذاشته می‌شود و افراد با این روش مجدداً چاق می‌شوند.
از طرفی با حذف وعده غذایی یا حتی میان وعده‌ها به دلیل افت قند افراد در وعده بعد حجم غذای بیشتری دریافت می‌کنند و معمولاً خیلی تند و با شتاب غذا میل می‌کنند.
بنابراین بهتر است علاوه برداشتن ۳ وعده‌غذای اصلی در برنامه روزانه خود ۲ تا ۳ میان وعده هم داشته باشیم.
در ضمن با خوردن حجم‌های کم در وعده‌های بیشتر ما می‌توانیم از کاهش قند خون جلوگیری کنیم،
خلق‌وخوی شاد داشته باشیم و به تناسب‌اندام برسیم.
- استرس یا هیجان هنگام صرف غذا
هر نوع تنش به هنگام سرو غذا موجب اختلال در ترشح آنزیم‌ها و شیره‌های گوارشی شده درنتیجه در هضم و جذب مواد غذایی اختلال ایجاد می‌کند. و مواد مغذی به‌طور کامل جذب سلول‌های بدن نمی‌شوند، که این روش ادامه‌دار می‌تواند منجر به سوءتغذیه و اختلالات گوارشی شود.
- مصرف مواد غذایی فاقد ارزش تغذیه‌ای
خوراکی‌هایی مثل: آب‌نبات، اسنک‌های شور، غلات حجیم‌شده، نوشابه‌های گازدار و... حجم معده را پر می‌کنند و اشتها را برای غذای اصلی کاهش می‌دهند. درنتیجه چون نیاز سلولی تأمین نمی‌شود فرد دچار سوءتغذیه و ضعف در سیستم ایمنی بدن می‌گردد.
این نوع مواد غذایی پرانرژی هستند و سبب چاقی می‌شوند. تداخل‌های تغذیه‌ای ایجاد می‌کنند و جذب ریزمغذی‌ها به مشکل برمی‌خورد.
در مورد کودکان و نوجوانان کاهش رشد را به دنبال دارد.
از طرفی به علت نحوه آماده‌سازی، طبخ و نگهداری، ارزش غذایی خود را از دست می‌دهند. و در برخی موارد به دلیل عدم رعایت نکات بهداشتی در فرایند تولید اشکالات بهداشتی دارند.
- مصرف مواد غذایی فاقد فیبر
مصرف مواد غذایی فاقد ارزش غذایی برای خوشمزه شدن اغلب حاوی نمک، قند و رنگ فراوان هستند این افزودنی‌ها ازیک‌طرف مانع جذب ریزمغذی‌ها می‌شوند و از طرف دیگر ذائقه افراد خصوصاً کودکان عزیز را تغییر می‌دهند و باعث می‌شود که معمولاً تمایل کودکان به خوردن میوه و سبزی‌ها کاهش یابد.
انواع سبزی‌ها، حبوبات، غلات سبوس‌دار، آجیل و خشکبار و میوه‌های تازه خصوصاً باپوست سرشار از ماده‌ای به نام فیبر است. فیبر نقش مهمی در سلامت انسان دارد. فیبرها موادی هستند که هنگام خوردن لازم است زیاد جویده شوند.
فیبرها در پیشگیری و درمان یبوست، کاهش کلسترول و قند خون، حفظ سلامت قلب و عروق، کاهش انواع سرطان‌ها خصوصاً سرطان دستگاه گوارش، کاهش بروز فتق و واریس نیز نقش بسزایی دارند.
ادامه دارد...
